معرفي قبايل و طايفه هاي ترکمن

ساخت وبلاگ

آخرین مطالب

امکانات وب

-->-->-->-->-->-->

معرفي قبايل و طايفه هاي ترکمن

عثمان دلنواز :
1--تركمن هاي آل ايلي (عالي ايل يا علي ايلي ها) :
اينها گروه كوچكي را در تركمنستان تشكيل مي دهند و در شمال افغانستان نيز مشاهده ميشوند. چندهزار نفر از اين قبيله در شمال ايران در اطراف قوچان ساكن هستند.

2-اتا ترکمن ها
اين قبيله در نزديكي واحه خيوه ازبكستان ساكن هستند و امروزه همانند قبايل ديگر در كشورهاي مختلف پراكنده شده اند. آتا تركمن ها به سه طايفه تقسيم مي شوند:

 

Ybagata, Narata, Omarata








 

3- Ärsary

ترکمن های ارساری:
اين قبيله در سرزمين وسيعي ، از كناره چپ آمودريا در بخارا تا درون استان بلخ افغانستان سكونت داشته اند. ارساري ها امروزه يكي از مهمترين قبايل منسجم تركمنستان محسوب مي شوند. آنها به چهار طايفه تقسيم مي شوند:

.

 

Uka, Alaşa, Gara, Bekebül



 

4- Çowdur

ترکمن های چاودور ( چاودیر و یا چوودیر ) :

اين قبيله در مسير منقشلاق به خيوه ازبكستان ساكن بوده اند. در حال حاضر داراي جمعيتي به تعداد چند هزار نفر است. تيره‌هاي عمدة ي آنها از بحر خزر تا «كهنه اورگنچ» و« بولدومساز» و«پرسو» و«گوگجق مرو» متفرق هستند.

اين قبيله اولين قبيله اي است كه با روسها روبرو شده است. چودورها به هفت طايفه تقسيم مي شوند:

 


. Şohو Esenli, Bosajy, Burunjuk, Abdal, Igdir, Çowdur



 

5- Ýemreli



ترکمن های یمرلی ( یمره لی – امرعلی - امره لی – امرالی ) :

در سمت شرقی آمو دریا نزدیک خیوه ساکن بودند. يكي از كوچكترين قبايل تركمن محسوب ميشوند. در کتب مختلف نام قبیله Yemreliرا به صورت های گوناگون مانند: امرعلی، امرالی، امره لی ، یمره لی و یمرلی ثبت کرده اند. اما به نظر می آید تلفظ صحیح آن بنا بر گفته بزرگان و منابع ترکمنستانی ( که در الفبای آنها تلفظ کلمات ترکمنی مشخص تر از خط فارسی است )، Yemreli باشد.

آرمینیوس وابری در کتاب خود" سیاحت درویشی دروغین " طایفه یمرلی را از یموت ثبت کرده است که این اشتباهی بیش نیست، و با بسیاری از اسناد و کتب تاریخی می توان نادرستی آن را ثابت کرد. وی ایل یموت را به 4 طایفه آتابای، جعفربای، شرف جونی و اوگورج علی، تقسیم کرده که خود این طوایف به تیره های مختلف تقسیم می شوندو یمرلی را تیره ای از طایفه شرف جونی دانسته است.

ابولغازی بهادر خان در کتاب خود " شجره تراکمه " به سال 1071 قمری در مورد ریشه این قبیله این چنین می نویسد:

ریشه قبیله « یمرایلی » چنین است که فردی در مانقشلاق شخصی از قبیله «سالور داخلی» را کشته و به میان «ایل سالور» ( (Salyr مستقر در «درون» ( شهری در خراسان قدیم) پناهنده می شود. پس در همانجا ازدواج کرده ماندگار می شود. جمیع قبیله « یمرایلی » از نسل او هستند.

اما پروفسور دکتر فاروق سومر ( Faruk Sümer.1924-1995 Prof.Dr. ) در کتاب معروف خود اغوزها (ترکمنها) ، - Oguzlar ( Türkmenler) – اغوزلار ( تورکمن لر ) – این طور می نویسد که :

قبیله یمیر ایلی ( یمره لی ) Yemir-Eli نیز که در ناحیه درون واقع در خراسان قدیم می زیسته اند از تیمور توغلو خان Timur-tuğlu-Han که بیگی از قبیله ایچکی سالور ( سالور داخلی ) بود منشعب شده اند.

"معروفی" ( Magrupy – ماغروپی ) (1810-1735) یکی از شاعران ترکمن از این طایفه است.که در یکی از شعرهایش، اینگونه نسب خود را معرفی می کند:


" Aslymyz Ýemreli, zatymyz Magrup "

آصلیمیز یمرلی ، ذاتیمیز ماغروپ

6- Gökleň
تركمن هاي گوكلان ( گوکلن. گوکلنگ):


اساساً در جنوب غربي كشور و در ايران بين رشته كوه كوپه داغ و دره هاي البرز زندگي ميكنندگوكلانها غالباً در معرض تهاجم از ناحيه ايران بوده اند و آثار فرهنگ فارسي را در گويش خود حفظ كرده اند كه از غير معيارترين صورتهاي زباني محسوب مي شود. گوكلانها با قرار گرفتن تحت حاكميت شاه ايران موقعيت برتر خود را در بين تركمن ها از دست داده و جايگاه خود را به تكه ها سپرده اند.

كلنل ييت كه سفري به ميان گوكلان ها داشته و آنها را از نزديك مشاهده كرده است مي نويسد: « به نظر مي‌رسيد كه آنها تيره‌هاي بسيار متفاوتي از تكه ها، ارساري ها و ساير تركمن هايي كه تا آن موقع ديده بودم باشند؛ بعضي از آنها بور و تعدادي نيز زرد پريده رنگ بودند و در مقايسه با تكه‌ها و ساريك‌ها ريش‌هاي پرتري داشتند، آنها اسب هاي بهتري را سوار بودند و كلاه هايي از پوست بره، تقريباً بزرگ تر و پهن تر از كلاه هاي عادي بر سرداشتند. درون آلاچيق‌هاي آنها وضع خوبي نداشت، از قالي هاي زيبايي كه تكه‌ها و ساريك‌ها بر كف چادر فرش مي كنند و يا كيف هايي كه بر ديوار مي آويزند، خبري نبود، علت اين امر، فقر يا نداري آنها نبود، چون وضع خوبي داشتند. بعضي از سران آنها ثروت زيادي داشتند، از جمله «سبحان قلي‌خان» رئيس ابه‌هاي «شغال تپه»؛ بلكه علتش اين بود كه گوكلان ها مانند طايفه هاي ديگر هنر قاليبافي و كيف بافي و ... را نداشتند و تنها هنر آنها در زمينه ى صنايع دستي نمدبافي بود ونيز آنها همواره ساده زندگي مي كردند وبه به كار بردن اشياى قيمتي در منازل خود اشتياق نداشتند.

گوكلان ها پيش از طوايف ديگر تركمن مطيع ايرانيان شدند زيرا «آنان در سرزميني كه به سر مي بردند به علت حملات پي در پي ايرانيان زندگي آرامي نداشتند و پيش از آن كه ايران آنها را تسليم خود كند، مورد تهاجم آقامحمدخان (پادشاه ايران) و محمد امين خان (حاكم خيوه) قرار گرفتند و تاحدود زيادي نابود شدند. بدين طريق آنها چاره اي جز تسليم شدن به شاه ايران در اوايل دهة ي 1840 نداشتند.»

يكي از ادباي بزرگ تركمن مختوم قلی فراغی Magtymguly از قبيله گوكلان است.

اين قبيله به هشت طايفه تقسيم مي شود:



, Kaýy , Kirik , Çakir begdili , Ýangah , Garib Ali-khan Erkekli , Baýyndyr , Aýderwiş



7- Sakar

ترکمن های ساقار :



قبيله اي كوچك هستند كه بين بيابان Andköy و شهر ماري زندگي مي كرده اند. ساقارها تا حد زيادي با تكه ها در آميخته اند. به چند طایفه تقسیم می شوند که در جدول طوایف ( در بالا ) آمده است.



8- Salyr



ترکمن های سالیر ( سالور ، سالر ):
از قديمي ترين قبايل تركمن محسوب مي شوند. در شرق قبيله تكه بين رودهاي Saraks و Murgab زندگي مي كنند و گروهي مهم را تشكيل مي دهند. در اواخر دوران صفوي ، تركمن هاي سالور در ناحيه ي«اتك» و «آخال» مسكن گرفتندو بعد از مرگ نادرشاه حركت تدريجي خود را به سوي خراسان آغاز كردند. سالورها در دوران پادشاهي فتحعلى شاه خود را به رود تجن رساندند. عباس ميرزا نايب السلطنه درگيري هاي زيادي با اين اقوام داشت و سرانجام براي ريشه كن كردن اين قوم در 12جمادي الثاني 1248هـ. ق. راهي سرخس شد و عدة ي زيادي از سالورها را اسير كرده، به مشهد آورد.

سالر ها به سه طايفه تقسيم مي شوند:



Kiçiaga Garaman , Ýalawaç , ( قارامان . یالواچ . کیچی آقا )

كه هركدام ازاين طوايف نيز خود به شعبات مختلفي تقسيم مي شوند.


9- Saryk

ترکمن های ساریق :

يك قبيله ى قديمي ديگرند كه در منطقه penjeh و همچنين مناطق Tagtabazarو Ýolotan زندگي مي كنند. اين طايفه به قبايل متعددي با نام هاي «خراسانلي»،«بيراج»،«سوخته»،«آلاشا»و«هرزقي» تقسيم مي شوند كه هركدام داراي شعبات مختلفي هستند. ساريق ها در كنار رودخانه ي مرغاب اشتغال دارند و به اين واسطه به زراعت و باغباني مي پردازند. گله‌هاي زياد گوسفند و شتر فراوان دارند كه در نزديكي رودخانه ي « قاراتپه» در دامنه ي شمال «پاروپامسيوس» خوراك فراوان براي آنها موجود است.

در طول تاريخ به دليل جنگهاي فراوان و تهاجم از طرف ايران جمعيت شان دچار كاهش شديد شده است. با اينحال ساريق ها به نه طايفه تقسيم مي شوند:



Bir-Aş , Badanen , Alyşa , Gyzyl-Marat , Barzaky , Doýaşy , Gojaly , Ganly-Baş , Suhty





10- Teke



tekeدر زبان ترکمنی به معنی بز نر است



ترکمن های تکه :



تكه از بزرگ ترين و نيرومندترين قبيله هاي تركمن است كه نفوذ آنها دركشورهاي مجاور بلكه در ميان كل مردم تركمن محسوس است. قدرت فزاينده ي تكه، رهبريت تركمن ها را به آنها داد. همان طوري كه در واقع اسم آنها هم تلويحاً بيان گر آن بود.

اين قبيله، آخال- تكه نيز ناميده مي شود و يكي از مهمترين قبايل تركمنستان كنوني است. سرزمين اوليه آنها واحه ماري ( مرو قدیم ) و آخال مي باشد. و قلمرو تحت پوشش آنها از دشتهاي Igdi تا واحه خيوه ازبكستان گسترش مي يابد. تكه ها همچنين در Baýram Ali و Kyzyl-Arwat نيز مشاهده مي شوند .



آنها در آخال و واحه هاي مرو، و در سرتاسر كوير و «اوزبوي»، از نزديك چاه هاي «ايگدي» گرفته تا مرزهاي واحه ي خيوه مي زيستند. زماني بيش تر جمعيت تكه در سرزمين آخال ساكن شده بودند، اما بعد از اين كه سدي روي مرغاب ساخته شد، عده اي به واحه ي مرو انتقال يافتند، كه بدين ترتيب مرو از واحة ي آخال پرجمعيت ‌تر گرديد. و به واسطه ي اسم محل سكناي خود، به «آخال تكه» و «تكه مرو» موسوم شدند.



علت انتقال تكه هاي مرو از واحة ي آخال، فشار جمعيت و نداشتن زمين هاي زراعي كافي و نبودن آذوقه در آخال بوده است كه يكي از رهبران تكه به نام «قوشيدخان» با زدن سدي بر روي رودخانه ي مرغاب آن واحه را آباد مي كند. و تكه هاي مرو در سال 1835 از آخال تكه جدا مي‌شوند و در مرو در كنار رودخانه ي مرغاب سكني مي گزينند. بر اساس اخباري كه از آنها در دست است ،در آن اوقات عدة ي زيادي از تركمن هاي تكه به راهنمايي «اورازخان» از زمين آخال حركت كرده به مسافت هشتاد ورست به مغرب روستاي «جيار» كه در انتهاي هري رود واقع است رسيدند. سي سال بعد تكه ها، با ايراني هايي كه از طرف قاجاريه براي تنبيه و غارت آنها فرستاده شده بودند جنگ و خون ريزي داشتند. در اين جنگ كه به جنگ مرو معروف است، تكه ها شكست سختي را بر قشون ايران وارد ساختند. بعد از شكست ايراني ها، تركمن هاي تكه، تراكمه ي ساريق وسالور را مطيع خود نمودند و تمام خاك مرو را تصرف كرده و خودرا نه تنها از تبعيت ايراني ها خلاص كردند، بلكه از تبعيت اهل خيوق نيز بيرون آمدند.

تكه ها كه از نيرومندترين و شجاع ترين طايفه ي تركمن هستند در مقابل هجوم قشون ايراني و روسي، مقاومت هاي زيادي نمودند و شكست سختي را به اين دو مهاجم قدرتمند و نيز حاكم خيوه وارد آوردند. درباره ي شجاعت تكه ها در« گرگان نامه» ي «مسيح ذبيحي» اين گونه آمده است كه : «تنها، تراكمه ي تكه سبب هستند كه روس ها با هزار زحمت وضع حاليه ي خود را در آسياي وسطي تحصيل نموده اند و نتوانند روابط خود را در اين ممالك وسعت دهند. كار آساني نخواهد بود كه روس ها تراكمه ي تكه را به اطاعت درآورند. آنچه بيشتر اسباب صعوبت انقياد تراكمه ي تكه است نه تنها شجاعت آنها كه چندين بار علايم آنها به ظهور رسيده است ، بلكه ميل زياد آنها به آزادي است.»



گويش تكه به همراه گويش يموت، زبان ملي كشورترکمنستان را شكل مي دهد.

تكه ها به سه طايفه تقسيم ميشوند:



Tohtomyş , Ýalkamyşو Utamyş



اين دو طايفه اخير به تيره هاي مختلف تقسيم مي شوند :



توغتاميش ها:



: Beg

Mejek ,Taýmas, Gara-Gökje, Ýary-Gökje : Gökje

Ýagyr-Baş ,Zereň, Kauku : Amaşah

Ýakub ,Har : Har

Ak kongur ,Kara kongur : Kongur



: Wekil

Ak-wekil :

Çaşkin, Kara-Ýüsüf , , Ýazy, Kanjyk, Kara-Ýürmek, Horun



Kara-Wekil :

Kakşal, Halil, Haraja, Aryk



اوتاميش ها:



: Syçmaz

Miriş, Elbeh, Topuz, Kara-Ahmat, Perreň, Utjruk

: Bagşy

Borhoz, Sultan-Aziz, Gök, Zeýakyn, Weniş





11- Ýomut



ترکمن های یموت :



يموت ها از قبايل قديمي و پرجمعيت تركمن هستند. به همراه تكه ها مهمترين قبايل تركمنستان محسوب مي شوند.- در ایران نیز همینطور. –سرزمين اصلي آنها حاشيه درياي خزر بوده است. يموت ها پر جمعيتند و بسيار پراكنده شده‌اند و در مناطق استرآباد تا« كراسنوودسك» (قزل سو) سواحل شرقي درياي خزر و اطراف خيوه ساكن بوده اند.



در گرگان نامه ي مسيح ذبيحي در معرفي تركمن ها مطالب ارزنده اي نوشته شده است ،در بخشي ازآن آمده است : «در معرفي تركمن ها ‌ ابتدا به آنهايي اشاره خواهيم نمود كه بيشتر در اطراف مشرق سكني داشته و با روس ها بيشتر مربوط بوده و معروف تر از ديگران هستند. نزديك درياي خزر مابين رودخانه هاي اترك و گرگان تراكمه ي« قره چوقا» كه اصلاً يموت هستند سكني دارند و نيز تراكمه ي «بايرام شالي» كه بيشتر آنها در خيوه هستند. همچنين به قدر هزار خانواده از تراكمة ي قراچوقا در خيوه زندگة مى كنند.

يموت ها در ايام چنگيزخان و تيمورلنگ اراضي فعلي را كه در دست دارند به دست آورده، سكني گرفتند. ... زماني كه خاندان اتابكان حكمراني مي كردند يموت ها در منطقه ي شمال وشمال شرق ايران فعاليت هاي زيادي در تركمن كردن منطقه داشتند.



محل استقرار اولية ي يموت ها عبارتند از: «خوجه نفس»، «كمش تپه»، «خليج حسنقلي»،« چله كن » (چهاركن)، « چكيشلر»و«اترك».

بخشي از زبان ادبي تركمن بر گويش يموت مبتني است. يموت ها به چهار طايفه اصلي تقسيم مي شوند.



«كلنل چارلزادوارد ييت» مي‌نويسد: «يموت ها ظاهراً مردمي با ايمان و نسبت به معتقدات خود پاي بند بودند، حتي خان هاي همراه ما نيز چندمرتبه در روز نماز خود را به جاي مي آوردند.»


اعتقاد كاملي به كلام ا.. مجيد دارند. و در ماه صيام هرگاه مسافرت كنند تا آن مسافرت از ضروريات اسلامي نباشد روزه نمي‌خورند. به مشايخ و قضات و خوجه و صوفي خيلي احترام مي‌كنند و نذورات براي آنها مي برند.»

بعد از قتل عام يموت هاي خيوه توسط روس ها در سال 1873، مقاومت آنها در برابر فشار مداوم روس و ايران در هم شكست. قسمتي از يموت ها تسليم روس و قسمتي ديگر تسليم ايران شدند. در آن تاريخ آنها تقريباً 40000 خانوار (جمعاً 200000نفر) بودند. در حدود 15000 خانوار اطراف خيوه و 25000 خانوار در شمال خراسان ايران وساحل شرقي درياي خزر زندگي مي كردند.



قبيله هاي يموت از حدود مغرب به مشرق به اين ترتيب مقيم هستند: جعفرباي، آتاباي، يلقي، داز، دوجي، بكه، بهلكه، بدراق، ايمير، كوچك، سلاخ، قجق، قان يوخمز و ايگدير.



اين طايفه ها و تيره هاي مربوط به آنها عبارتند از:



: Çuny

Eýmir, Hoçak, Igdir, Kanýokmaz, Maşrik, Badrak, Daz, Atabaý, Ak , keňirme



: Köçek tatar

Megreme Kuruma, Kyzyl, Ak-kyryn, Kerrik, Kyýak, Heýwedi, Danryk



: Şaraf



Kara-öý, Düýeji, Elgaý, Baga, Jafar-Baý



: Baýram şaly (یا یموت های خیوه )



Jünýet , Kara-hoja , Ürüş-Küçü , Üküz, Uşak, Salak



هركدام از اين طايفه ها به نوبه خود به تيره ها و سپس به خانواده ها تقسيم مي شوند. در کتب مربوط به طوایف ترکمن از تیره های کوچک یموت مفصلاً بحث شده است و برای کسب اطلاعات بیشتر می توانیر به کتاب هایی نظیر تاریخ سیاسی اجتماعی ترکمن ها ، سیاحت درویشی دروغین، ترکمن ها در عصر امپریالیسم و ... مراجعه نمایید.

امروزه بر روي پرچم ملي تركمنستان پنج نقش قالي متعلق به هر يك از پنج قبيله اصلي كشور يعني Saryk , Gökleň ,Ärsary ,Ýomut ,Teke منبع ایراتین
عثمان دلنواز

عصر صحرا...
ما را در سایت عصر صحرا دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : عبدالمناف آق ارکاکلي asresahra بازدید : 7358 تاريخ : يکشنبه 20 اسفند 1391 ساعت: 3 PM

نويسندگان

آرشیو مطالب

پيوندهای روزانه

لینک دوستان

نظر سنجی

نظر شما درباره ی وبلاگ عصر صحرا چیست

خبرنامه