تاريخ شكل گيري و گسترش مطبوعات و رسانه ها در بين تركمن‌ها

اين مقاله که با عنوان اصلي Foundation and Development of the Mass-Media of the Turkmen Living Abroad تأليف S.K. Alaev و به زبان انگليسي در نشريه ديالوگ شماره April - June, 2004 , Volume 5 No. 4 منتشر شده است، به بررسی تاریخ شکل گیری وسایل ارتباط جمعی... در بین ترکمنهای جهان(خارج از جمهوری ترکمنستان) می پردازد.
س . ك. آلايف
مترجم: احمد خاتمی نیا
تاريخ شكل گيري و گسترش مطبوعات و رسانه ها در بين تركمن‌ها
 
تلاش براي حفظ هویت ملی و فرهنگی باعث شده است كه تركمنهاي ساكن در كشورهاي شرقي(آسيايي) و ترکمنهای ساکن اروپا، نشريات و روزنامه‌هاي مختلفي را به زبان ملي خود به چاپ برسانند و داراي برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني ويژه خود باشند.
در اين ميان تركمنهاي عراق ازپیشینه خاص و ویژه ای برخوردارند. تركمنهاي عراق به دليل جدا شدن از سرزمين مادري، در طول قرون متوالي؛ (براي حفظ مليتشان)از ساليان كهن شروع به انتشار نشريات و روزنامه‌ به زبان مادري‌شان نمودند.
 
محمود داقوقلي تركمن عراقي نويسنده روزنامه يورت كه در بغداد منتشر مي‌شود در‌باره پیشینه انتشار روزنامه و نشریه های ترکمنی در عراق مقالاتي به چاپ رسانده است. وي در مقالات خود از روزنامه‌هاي تركمن‌زبان «زورا»، «بشير»، « موصل» و ديگر نشريات تركمن‌زبان كه در عراق پايان قرن XIX (19) نام برده است.
 
تحقيقات بيشتر در اين زمينه در تز روزنامه‌نگار تركمن عراقی؛ که براي دكتراي «تحقيقات زبان‌شناسي تطبیقی دانشگاه سنان»با عنوان« مطبوعات و مسائل ادبي تركمنهاي عراقي»ارائه شده و نیزكتابچه عصام محمد محمود با عنوان «مطبوعات الموصل» ( مطبوعات موصل) آمده است.
روزنامه نگار تركمن عراقي «آتا تارزي باشي» در مقاله اي با عنوان « كركوك مطبوعاتينگ تاريحي»(چاپ سال 2001)، اطلاعات بيشتري را درباره نشريات تركمن در عراق مي‌دهد
در اين تحقيق تارزي باشي، درباره سه مرحله گسترش فعاليت روزنامه‌نگاران تركمن در عراق مي‌نويسد.اولين مرحله ازدوره عثماني در 1869 تا 1921 شروع مي‌شود ؛ مرحله دوم از 23 آگوست 1921 تا 13 جولاي 1958 و دوره سوم از 14 جولاي 1958 تا 3 مارس 1985.تركمنها از 1869 تا 1985 در عراق بيش از 30 نشريه و روزنامه مختلف تركمني به زبانهاي تركمني، عربي و انگليسي به چاپ رسانده اند.
اولين روزنامه ترکمنی در دوره اول از تقسیم بندی تارزی باشی روزنامه زورا(نام قديمي بغداد) است.روزنامه ترکمن زبان زورا تحت نظارت مدحت پاشا در سال 1869 شروع به انتشار نمود. در آن زمان مدحت پاشا نايب‌السطنه امپراطوري عثماني در منطقه بغداد بوده است.وی علاوه بر اينكه مدیرمسئولي مجرب بود ، يك سردبير ماهر با اندیشه روزنامه نگاری خوبي نيز بوده است.استعداد روزنامه نگاری وي قبلا در منطقه دانوب و در روزنامه دانوب مشخص شده است. ماشينهای چاپ روزنامه هاي زورا، بشير و موصل از فرانسه خريداري شده بود. انتشار زورا تا سال 1917 در بغداد ادامه يافت.در طول 48 سال انتشار زورا، 2606 شماره از نشريه با رسم الخط عربي به زبان تركمني و عربي به چاپ رسيد.عمده زحمات انتشار اين روزنامه برعهده حسن آزوم، احمد فهمي ، عباس حمادي، فهمي المدرس، جمال صاديق،احمد آزاد الفروغي، علي‌رضا الفروغي، احمد عزالدين، احمد شافي، محمود شكاري الراسي زاده،عبدالمجيد شافي و ... بوده است.
 
در 1871 مدحت پاشا به استانبول برگشت ولي انتشار روزنامه را تحت عنوان ديگري ادامه داد.وی به دليل تبعيضات سياسي حكومت وقت عثماني به جزيره رودس فرستاده شد.جايي كه او بهترين مقالاتش را از قبيل «ترك در پاريس» ، «دؤردانه خانم»«ضيفا» و ... نوشت.وي 75 سال عمر كرد و بيش از 150 مقاله را در زمينه هاي تاريخ، ادبيات، تعليم و تربيت و فلسفه نوشته است.
 
انتشار نشریات و روزنامه های تركمني در منطقه بغداد تحت زعامت فوزي پاشا نیزگسترش يافت ،وی در سال1880به رياست منطقه كركوك رسید.در سال 1897 او با گردهم آوردن نويسندگاني جديد هسته اصلي انتشارات تركمن را ايجاد كرد.در آن زمان نشريات تركمني و عربي اكثرا در بغداد، موصل و بصره انتشار مي‌يافت روزنامه هایی تحت عناوين مختلف مثل بغداد، قيلينچ، ييلديزيم، يئني مد، افكار عموميه، معاريف، تمبله(tombale)، جهاد، مخطببات،آتي، نينوا، جانباز، عثمانلي آشناسي،حوادث، تجدد، نجمه، ايله ري، آفاق، بشير و غيره
دوره دوم انتشار روزنامه های ترکمنی از 23 آگوست 1921، با اعلام پادشاهي امير فيصل تحت قيموميت بريتانيا آغاز شد.در اين سالها از 15 نوامبر 1926 روزنامه ترکمنی كركوك بوسيله وجدي افندي انتشار يافت. در آن زمانها افرادي همچون دده خدري، عبدالرحمان بكر و يعقوب جمال مسئوليت( مديريت) خود را در روزنامه آزمودند. روزنامه به دو زبان تركي و انگليسي منتشر مي‌شد؛ اما بعد از انقلاب 1958، اين روزنامه(كركوك) با عنوان جديد قورباقي(gavurbagi) تنها به زبان عربي اجازه انتشار يافت. در سال 1935 روزنامه ايله ري انتشار خود را با مديريت بكر صدقي ، رشيد عارف و «آراي مصطفي»آغاز نمود.سردبيري اين روزنامه برعهده بكر صدقي بود.از 8 مي 1954 روزنامه آفاق انتشار خود را با مديريت «شِكِر هرمزلي» و با سردبيري «حسام‌الدين صديحي»(sadyhi) آغاز نمود.اما بعد از وقايع شهر كركوك در سال 1959 انتشار آن متوقف شد.بعد از آن ، مرحله سوم انتشار نشريات تركمن‌زبان در عراق رقم خورد.
از 23 سپتامبر 1958 روزنامه بشير [بشير = نام قديم شهر كركوك] با تلاش امين عصري و محمد حاجي عزت انتشار خود را آغاز کرد. سردبير آن « آتا ترزیباشی» بود.انتشار اين روزنامه تنها 7 ماه دوام يافت و بعد از 26 شماره تعطيل گرديد.با بنيادگذاري سازمان « تؤركمن قارداشليق اؤجاغي» تحت مسئوليت عبدالله عبدالرحمان در 1960 نشريه «فرند شيپ»[ دوستی] از 21 مي 1966 در بغداد آغاز به كار نمود.اما در ژانويه 1980 تمام نويسندگان آن نشريه بازداشت و زنداني شدند.از 21 مي سال 1961 روزنامه «عراق» با مسئوليت «شكر صابر زفيت» و سردبيري «حقي اسماعيل بياتي» در بغداد آغاز به كار نمود.
 
در 18 جولاي 1970 روزنامه تركمن‌زبان «يورت» شروع به انتشار كرد.سردبيري اين روزنامه از آغاز تا زمان حاضر برعهده «عبداللطيف عمران بندر اوغلي»بوده است(تنها به مدت سه سال از 1999 تا 2002 اين مسووليت به نزهت عبدالكريم سپرده شده بود). «بندر اوغلي» نويسنده بيش از 25 كتاب علمي و عمومي مي‌باشد و مقالات زيادي نيز به چاپ رسانده است.به خاطر زحمات فراوان وي در پاسداري از زبان و فرهنگ تركي در عراق و انتشار مداوم روزنامه يورت، شوراي علمي دانشگاه باكو در سال 1992 دكتراي زبانشناسي به وي اعطاء نمود. او همچنين در تركمنستان نيز شهرت فراواني به دست آورد؛ هنگامي كه ارتباطات بين روزنامه يورت را با نشريه « صداي تركمن»(كه اكنون جهان تركمن خوانده مي‌شود) در عشق‌آباد برقرار كرد.
 
نشريه تركمني يورت هرهفته ، با تعداد متوسط صفحات 12 تا 16 صفحه در بخش‌هاي مختلف منتشر مي‌شود.اولين بخش عمدتا شامل ترجمه مطالب روزنامه‌هاي عربي است.بخش دوم اختصاص دارد به دفاع از فرهنگ و ادب تركي كه تنها به مطالب تركمني و تركي اختصاص ندارد بلكه آثاري از شاعران و نويسندگان آذربايجان نيز در آن به چاپ مي‌رسد.بخش عمده نشريه به مورد دوم مي‌پردازد.به عنوان مثال مي‌توان از آثار شاعران و نويسندگان آذربايجاني از قبيل بختيار وهاب‌زاده، جواد عليزاده، غضنفر پاشايف و بسياري ديگر كه در آن به چاپ مي‌رسد نام برد.همينطور از آثار شاعران تركمن همچون مختومقلي، ذليلي، كمينه كه متأسفانه تركمنهاي عراق اطلاعات اندكي از آنها دارند.
 
عبداللطيف بندر اوغلي، سردبير روزنامه يورت؛در سال 1972 منتخب اشعار مختومقلي را از بردي كربابايف دريافت كرده بود.وي در شماره 4 مي 1974 روزنامه به اين موضوع اشاره كرده بود. اين ارتباط دوستانه بين نويسنده تركمن عراقي و نويسنده‌اي از ديار مادري {تركمنستان}، براي آنها موقعيت ويژه‌اي را براي فهم بنيادين از فرهنگ و ادب اصیل تركمني پديد آورد.تحت هدایت و نظارت عبداللطيف عمران بندراوغلي، روزنامه‌نگاران خبره اي همچون خيرالله قاسم، قاسم ساريحاني، صباح عبدالله كركوكي، خيوه محمد علي وهمينطور روزنامه‌نگاران زن همچون ليمان الرفيقه، ايمان عبدالحصينه، گدايه عبدالكريمه و غيره مشغول به روزنامه‌نگاري شدند.مقالات و اشعار زيبايي نيز از نويسندگان و شاعران تركمن عراق در نشريه عربي ـ تركمني «بيرليك سسي» به چاپ رسيده است.انتشار اين نشريه در سال 1970 به سردبيري عبدالفؤاد آغاز شده بود.
 
علاوه برموارد فوق ، مطبوعات تركمن‌زبانان عراقي توسط تركمنهاي مهاجرخارج از عراق هم منتشر مي‌شد.به عنوان مثال نشريه «فضولي»در سال 1958 در استانبول منتشر مي‌شد.نشريه قارداشليق نيز با تلاش س.ساعتچي در استانبول منتشر شد.همينطور نشريات ديگري نيز در استانبول توسط تركمنهاي عراق منتشر شده‌اند همچون «دوغوش»(15 آگوست 1991)، «تركمنلي»از 15 ژانويه 1994، نشريه «گؤك بوري»، «روزنامه تركمن» و ... .انتشار روزنامه «الدليل» توسط «سازمان جامعه اسلامي» در سوريه(دمشق)، انتشار بولتن «تركمن»توسط «مجمع تركمنهاي عراقي»، انتشار خبرنامه اي با عنوان «سرنوشت تركمنهاي عراق» در سوئد، انتشار آلبوم «شهداي تركمن عراقي»در سال 1993 در مونيخ آلمان نمونه‌هايي از فعاليت مطبوعاتي تركمنهاي عراق مي‌باشد.
 
در كنار فعاليت مطبوعات تركمن‌زبان در عراق؛ برنامه‌هاي راديو و تلويزيوني نيز براي تركمنها از بغداد، كركوك و اربيل پخش مي‌شده است. براي اولين بار برنامه راديويي تركمني در تاريخ اول فوريه 1959 از ايستگاه راديويي بغداد آغاز به كار كرد.در آغاز تنها نيم ساعت براي پخش برنامه تركمني از اين ايستگاه در نظر گرفته شد.يكي از اولين كساني كه در پخش برنامه بزبان تركمني مشارکت نمود جمال عزالدين از كركوك بود. پس از وي افرادي همچون خليل احمد الحسني، عبدالوحيد كوزه‌چي اوغلي، عبدالرحمن قيزيل آي، سنان سعيد و بسياري ديگر در تهيه برنامه‌هاي راديويي براي تركمنهاي عراق نقش داشتند.برنامه تركمني شامل بخش‌هاي مختلفي همچون«علم و زندگي»،«گفت‌وگو با شنوندگان»،«بارقه‌اي از فرهنگ تركمن»،«آموزشگاه ادب و هنر»،«تجارت»،«شب فرهنگ و ادب»، «پرسش زن»، «صحبت شنوندگان»، «سلامت و بهداشت» و اجراي تئاتر تركمني كركوك و غيره مي‌شد.برنامه راديوي تركمني در عراق هم اكنون{سال 2004} تنها به مدت 3.5 ساعت در شبانه روز مي‌باشد.اطلاعات بيشتر در زمينه مطبوعات و برنامه‌هاي راديويي در نشريات كشور تركمنستان به چاپ رسيده است.
 
در آوريل 2003 با تجاوز نيروهاي ارتش آمريكا و انگليس به عراق و سقوط رژيم صدام حسين برنامه‌هاي رسانه‌اي تركمنها براي مدتي متوقف گرديد و تنها در خارج از كشور دنبال گرديد.
در باره فعاليتهاي مطبوعاتي تركمنهاي افغانستان تحقيقات چنداني توسط رسانه های ارتباط جمعی انجام نشده است، اما طبق تحقيقات شرق‌شناس ازبك «م.نيشانوف» با عنوان« نشر فعاليتهاي حيات اجتماعي ـ سياسي افغانستان(1919 ـ 1973)»{ تاشكند، ؛ 1993} نويسنده به انتشار روزنامه «گؤرش»در دوره حاكميت جمهوري دموكراتيك در افغانستان اشاره مي‌كند.
 
اولين شماره «گورش»در 23 اكتبر سال 1978 در كابل به‌چاپ رسيد.سردبير اين روزنامه «صديق اميني»بوده است.روشنفكران تركمن از آن به بعد مرتبا به نشر مطالب خود پرداختند. از پيشگامان تركمن روزنامه‌نگار در افغانستان مي‌توان از افرادي چون شيرمحمد ينگيش، شاه محمد يازماز، اسدالله قومي، عبدالرحمان صحبت، صالح راسخ، محمد امين، عبدالرحمان اؤراز، سيدالله صيادي و غيره نام برد.
 
آنتروپولوگ (انسان‌شناس) ترك«ي.كالافت»(Y.Kalafat) كه از افغانستان ديدن كرده است در كتاب خود با عنوان « تركهاي شمال افغانستان و باورهاي عامه آنها» { استانبول، 1994}؛ علاوه بر روزنامه«گؤرش» از نشريات و روزنامه‌هاي ديگري همچون«ملتهاي برادر»،«انجمن نوائي» به زبان تركمني و همچنين نشرياتي همچون«دوغري يؤل»،«جنبش مسئله‌سي»، «نداي اسلام» و "راه " نیز نام مي‌برد.اما با به قدرت رسيدن طالبان در افغانستان انتشار تمامي اين نشريات ممنوع و متوقف گرديد.
 
با توجه به جنگ داخلي افغانستان و حضور تركمنها در اين جنگ، آنان همانند بسياري ديگر از اقوام افغانستان مجبور به ترك ميهن خود شدند و به كشورهايي همچون پاكستان، ايران، عربستان سعودي و كشورهاي آسياي ميانه مهاجرت كردند. تركمنهاي افغانستان در ايام سخت مهاجرت، كوشيدند تا هويت ملي و زباني خود را حفظ كنند. در سال 1998 تركمنهاي افغانستان مجمعي را با عنوان «مختومقلي فراغي» در پاكستان پايه‌ريزي كردند.فعالان اين مؤسسه روزنامه‌اي با عنوان «گونش»را منتشر كردند.امروزه اين روزنامه به صورت نشريه به چاپ مي‌رسد.آنها نام «گونش» را براي اين انتخاب كرده بودند كه تركمن‌ها از جنگ به سوي روشنايي كوچ كرده بودند.علاوه بر اين؛ راديو اسلام‌آباد اقدام به پخش يك‌ساعت برنامه راديويي به زبان تركمني در شبانه روز نمود كه اين برنامه راديويي توسط مجري تركمن افغانستاني « شاه مردان‌قلي ميزادي» تهيه مي‌شد.
 
پخش برنامه‌هاي راديويي به زبان تركمني توسط راديو كابل، نخستين بار از سال 1960 و در زمان حكومت «محمد ظاهر شاه»آغاز گرديد.درخواست نمايندگان تركمن افغانستان مبني بر افزايش پخش برنامه‌هاي تركمني در افغانستان از سوي حكومت مركزي رد شد و اين مقدمه‌اي بود براي اجباري شدن آموزش به زبان پشتو و ممنوعيت تدريس به سايرزبان‌ها.اين امر سبب تضعيف يادگيري به زبان تركمني در بين تركمنهاي افغانستان شد.پس از مذاكرات فراوان با مقامات بالاتر به رهبري عبدالكريم مختوم ـ او يكي از نمايندگان مجلس افغانستان در سالهاي 1968 ـ 1972 بود ـ مختوم موفق گرديد حكومت مركزي را متقاعد نمايد و پخش برنامه‌هاي تركمني دوباره آغاز گرديد ولي اين‌بار مدت آن به 45 دقيقه تقليل يافت در حالي كه ديگر به صورت روزانه و مرتب هم پخش نمي‌شد.
 
برنامه تركمني راديو اولین بار توسط عبدالرحمان اوراز و الله بردي سرخي آغاز شد.اما در سال 1973 برنامه تركمني راديو افغانستان متوقف گرديد.كودتاي نظامي ارتش توسط ژنرال "محمد داوود" باعث ايجاد جو سركوب شد و فعاليت راديو ملي افغانستان تعطيل شد.تنها چندسال بعد در پايان دهه 1970 و در كودتاي آوريل، «راديو ملت‌هاي برادر»تأسيس شد كه به زبانهاي تركمني، ازبكي، بلوچي، پشتو و نورستاني برنامه پخش مي‌كرد.مدير بخش تركمني راديو عبدالرحمن صحبت بود.بعد از به قدرت رسيدن طالبان در سال 1995 جريان شكل ديگري به خود گرفت .تمام راديوهاي بي‌طرف بر اين اساس در سال 1995 از سوي طالبان تعطيل گرديد و اكنون؛ بعد از رفتن طالبان دوباره اميد به اصلاحات در افغانستان و ساختن آنچه كه افغانستان سالها از آن محروم مانده است در آن كشور ريشه دوانده است.امروزه ارتباط ملتهاي تركمن و افغان{منظور كشورهاي تركمنستان و افغانستان – مترجم} سبب‌سازموقعيت ويژه‌اي شده است تا تركمنهاي افغانستان به مطالبات خود برسند.يكي از بهترين موقعيتها براي نيل به حق آموزش الفباي تركمني در افغانستان توسط شورايي به نام«تؤركمن پاراحات‌چيليق شورا سي» زير نظر «جمعه‌باي حامياب»شكل گرفت.در سال 2003 آنهامؤسسه انتشاراتي جديدي را با نام «ايل سسي» تأسيس كردند.سردبير اين مؤسسه‌ي نشر همان «صديق اميني» بود كه اولين بار روزنامه «گورش» را تأسيس كرده بود.اطلاعات بيشتر در زمينه نشرمكتوب و برنامه‌هاي راديويي تركمني در كشور افغانستان در مطبوعات تركمنستان ذكر شده است.
درباره تاريخ شكل‌گيري مطبوعات ، راديو و تلويزيون در بین تركمنهاي ايران يك روزنامه‌نگار و تاريخدان تركمن به نام ارازمحمد سارلي مطالبي تحریر کرده است.وي در نشريه خود « فراغي» (شماره 7 ـ سال 2002) مقاله‌اي تحت عنوان «صنعت چاپ و نشر در بين تركمنهاي ايران» نوشته است. در اين مقاله آمده است كه نخستين نشريه با عنوان «صداي گرگان» و به سردبيري «عباس گالش» در شهر گرگان و بلافاصله بعد از جنگ جهاني دوم به چاپ رسيده است.اما ارگان امنيتي شاه(ساواك) انتشار اين نشريه را به دليل فعاليتهاي سياسي اعضاي آن ممنوع كرد.
بعد از انقلاب {اسلامي ايران} در سال 1979 در منطقه تركمن‌صحراي ايران كه بيشترين جمعيت تركمنهاي ايران در آنجا زندگي مي‌كنند روشنفكران تركمن شروع به چاپ نشريات و كتب ويژه خود نمودند.[ تركمنها در قبل از انقلاب نشريات و كتب ديگري را نيز به چاپ رسانده‌اند كه از آن جمله مي‌توان به انتشار ديوان اشعار مختومقلي اشاره نمود و گويا نويسنده از انتشار كتب و نشريات قبل از سال 1357 اطلاع نداشته است - مترجم]
بعد از استقلال جمهوري تركمنستان و افزايش مراودات فرهنگي بين ايران و تركمنستان در سال 1991 ايرانيان تركمن فرصت خوبي را براي حفظ و معرفي ميراث فرهنگي ـ ادبي خود به دست آوردند.در 20 فوريه سال 1992 نشريه «دورموش» به زبان تركمني به چاپ رسيد. در 23 آگوست همان‌سال آن نشريه به «آق يول» تغيير نام داد.{ این نشریات زیرمجموعه نشریه ترکی زبان یول بودند و به عنوان نشریات مستقل ترکمنی ایران نمی توان از آنها نام برد. دورموش و یول به کوشش عبدالرحمن دیه جی منتشر شده است - مترجم} در سال 1997 و بعد از انتخاب سيدمحمد خاتمي به رياست جمهوري در ايران فعاليتهاي فرهنگي و چاپ و نشر در بين تركمنها دوباره رو به گسترش نهاد.با پيدايش استان جديد گلستان در نقشه‌ ايران، تركمنهاي ايران امتياز انتشار كتب و نشريات را به دست آوردند.در ماه مارس 1998 نشريه صحرا به مدير مسئولي عبدالرحمان ديه‌جي شروع به انتشار كرد.پس از آن و در سال 2000 نشريه ياپراق به صاحب امتيازي يوسف قؤجق؛ فراغي به صاحب امتيازي اراز محمد سارلي و همزيستي به صاحب امتيازي تاج محمد كاظمي به چاپ رسيدند.
 
روشنفكران و نويسندگان تركمن همچون يوسف قوجق، ارازمحمد سارلي، عبدالرحمن ديه‌جي، تاج‌محمد كاظمي، نازمحمد پقه، يوسف سقالي، امان‌قليچ شادمهر، محمود عطاگزلي، عبدالصالح پاك، موسي جرجاني، ح كلته، ت.قاضلي، عبدالقهار صوفي‌راد،يعقوب رحيمي و بسياري ديگر نقش مهمي را در اشاعه فرهنگ و ادب تركمن در ايران به عهده گرفته اند. ارتباط بين تركمنهاي ساكن در استان گلستان و جمهوري تركمنستان در برخي از نشريات گلستان از جمله گلستان ايران(بامدير مسئولي فروزان آصف نخعي)، گلستان نو(با مديرمسئولي محمد آذري)، گلشن مهر(با مدير مسئولي احسان مكتبي)، گرگان امروز(با مدير مسئولي مصطفي سبطي) و ديگران مورد تأكيد قرار گرفت . [ترجمه] كتاب روحنامه نوشته صفرمراد تركمنباشي در ابتدا توسط نشريه گلشن مهر(در 9 مارس 2002، شماره 92)در قالب مقاله‌اي با عنوان «تركمنستان و كتاب روحنامه» به چاپ رسيد.
 
يكي ديگر از فعاليتهاي مربوط به فرهنگ تركمن در ايران تأسيس راديو گرگان مي‌باشد.اين راديو در سال 1958 شروع به فعالیت کرد.يكي از اولين مجريان برنامه راديويي تركمنهاي ايران يك معلم روستا به نام نوربردي جرجاني مي‌باشد.نام وي در كتاب «جغرافيا و تاريخ دشت گرگان»(تهران ـ 1966) توسط «آ ـ معيني»آمده است.در ميان اولين ژورناليستهاي راديو تركمني ايران مي‌توان به عبداللطيف گلي، نظرمحمد گل‌محمدي، جبار ايري، آناقربان قليچ‌تاقاني، حاجي محمد قليچي و موسي جرجاني اشاره نمود.امروزه اين افراد جاي خود را با چهره‌هاي جوانتر عوض كرده‌اند و افرادي مثل غفور جرجاني، عبدالله خوجه‌زاده، آنه مختومي، ايلگلدي يمرلي، عبدالرحمن نيكنام فر، قربان دؤردي كتولي، جبار سقلي، يوسف فراخي، خسرو كر و همچنين زنان تركمن همچون عايشه شيخي جاي قديمي‌ها را گرفته‌اند.
 
اكنون تركمنهايي كه در خارج از كشور تركمنستان زندگي مي‌كنند تمايل فوق‌العاده‌اي براي حفظ هويت و آداب و سنن ملي خود و نيز دفاع از آموزش به زبان مادري خود دارند.البته در اين راه مشكلاتي نيز وجود دارد.در اولين گام آنها بايستي وحدت در نگارش و الفباي ويژه را براي ارتباط با يكديگر قبول كنند.تركمنهاي كشورهاي مختلف براي ارتباط با يكديگر به زبان تركمني مكالمه مي‌كنند كه اين نقش مهمي را در حفظ هويت آنان دارد.تمامی مسائل مرتبط با الفباي تركمني بايد در آينده نزديك برطرف شود.و مهمتر اينكه آنها بايد (با گسترش ارتباطات بايكديگر) ارتباط زباني و انسجام هويتي خود را حفظ نمايند.

منبع:5884.blogfa.com