خانه قزاق ها

ساخت وبلاگ

قزاق‌ها


قزاق ها را در استان گلستان همه می شناسند. مردمانی با چشمانی كشیده، سینه ای فراخ و رویی گشاده. مهاجرانی كه ۸۳ سال پیش از كشورشان یعنی قزاقستان به ایران آمده و سال هاست كه در شهرهای بندرتركمن، گرگان و گنبد سكنا گزیده اند. مردمانی صلح جو، آرام و دوست داشتنی كه در شهرهای گلستان در محلاتی كه به قزاق محله شهرت دارد به دور هم گردآمده و زندگی می كنند.

قزاق محله جای مشهوری در گرگان است. خیابانی كه هسته مركزی جمعیت قزاق است. خیابانی معمولی مانند دیگر خیابان های شهر. تنها تفاوتی كه در این محله به چشم می آید دیدن افرادی شبیه اقوام زردپوست با چشمانی تنگ است كه لباس های سنتی، كلاه های سه گوش و جلیقه های كوتاه برتن دارند. در این خیابان مسن ترها بعضاً زیر سایه دیوار خانه ها می نشینند و با كلاه های سه گوش و ریش های سفید باریك نشان می دهند كه بزرگان قوم قزاق هستند.

بیشتر آنها در كنار مسجد محله یعنی مسجد «ابوحنیفه» كه در سال ۱۳۱۸ خورشیدی بنا شده دور هم گرد می آیند و حكایت روزگاران گذشته را مرور می كنند. دهه ۲۰میلادی را كه پدران و مادرانشان در نابسامانی های اقتصادی و آشفتگی های اجتماعی، قزاقستان را ترك كردند. زمانی را كه وحشت دستگیری به دست بلشویك ها در میان قزا ق ها سایه افكنده و از سویی خشكسالی با پنجه های سیاه خود بر سرزمین شان چنگ انداخته و آنها را ناگزیر از كوچ ساخته بود.



پس از مدتی گروهی از طایفه و گاه تمام افراد رحل سفر بستند. برخی از آنها با مقداری پول، تكه ای جواهر، چند دام باقیمانده و برخی با دستان خالی به راه افتادند. گروه كثیری از قزاق های پیاده به سوی كشورهای همسایه حركت كردند. این كوچ جانفرسا و دردناك را همه به پایان نرساندند. عده بسیاری از گرسنگی و بیماری جان سپردند. آنهایی كه باقیماندند به افغانستان، تركمنستان و ایران رفتند. ریش سفیدان قزاق هنوز خاطره خواهران و برادران كوچك خود را به یاد دارند كه در بین راه و در مرز قزاقستان به خاك سپرده شدند.

پیرمردان امروز از كودكانی می گویند كه مادرانشان به علت نداشتن شیر و غذا آنها را در میان سنگ ها به جای گذاشتند تا مرگشان را به چشم نبینند. مرگی در تنهایی و حداقل دور از دسترس درندگان. آنها روزهایی را به یاد می آورند كه یك خانواده مجبور بود فقط با یك مشت گندم روز را به شب آورد. داس مرگ چنان خرمن زندگی ها را درو می كرد كه از بعضی طوایف و خانواده ها تنها یك یا ۲نفر باقی ماندند.

قزاقان سكنا گزیده در ایران همه متعلق به اردوی كوچك از منطقه منقشلاق قزاقستان هستند. اینان كه كوچ سختی را پشت سر گذاشته، با جنگ و گریز از دست ارتش سرخ گریخته و از تركمنستان گذشته بودند، بیشتر دامدار بودند كه باتوجه به از دست دادن دام ها، امكان ادامه همان شیوه معیشت برای شان فراهم نبود، اما كسانی كه تجربه كار در راه آهن شوروی یا به طور كلی امور فنی را داشتند از شانس بیشتری برای پیداكردن كار و گذراندن زندگی برخوردار بودند.

عده ای نیز به ساختن ابزارها و وسایلی پرداختند كه فن و فرهنگ استفاده از آن را در زندگی گذشته خود تجربه كرده بودند. ابزارهایی چون شانه قالی یا ارابه چهارچرخ. از این رو آتش روشن كوره های آهنگری قزاقان صنعتگر نه تنها موجب گرمی اجاق خانه آنها شد، بلكه به امرار معاش و كسب روزی دیگر قزاقان نیز كمك بسیاری كرد چنانكه بسیاری از آنها به ارابه رانی مشغول شدند. این عده در ادامه كار خود اكنون صاحب وسایل نقلیه پیشرفته تر چون مینی بوس وكامیون هستند.

گروه های قزاق واردشده به ایران ابتدا در روستاهای اطراف بندرتركمن، گنبد و گرگان می زیستند، اما با رشد نسبی وضع اقتصادی، قزاق ها به فكر تشكیل اجتماعات بزرگتر و زندگی در مناطق شهری افتادند، شاید مهم ترین عامل در این تصمیم گیری اقلیت بودن آنها و احساس همیاری و حضور هموطنان خود بود. در سال های دهه ۳۰ این تصمیم تحقق پیدا كرد و قزاق ها از روستاهای محل سكونت خود به نزدیك ترین شهرها كوچیدند و به این ترتیب در اواخر دهه ۳۰ در بندر تركمن، گرگان و گبندكاووس محلات قزاق نشین پدید آمد.

محلاتی كه قزاقان اهل سنت را در خودجای داده است امروزه دیگر در وسط شهرها واقع شده و آنها مانند دیگر مردم شهر به كارهای مختلف از كارگری گرفته تا طبابت مشغولند. قزاق تبارانی كه با شناسنامه های ایرانی خود به كشوری كه پدرانشان به آن پناه آوردند عشق می ورزند. هر چند از دهه گذشته مهاجرت به قزاقستان شروع شده اما بسیاری ایران را وطن خود می دانند. «سخی بابق» یكی از قزاقان گلستانی در این مورد می گوید: من خود را یك ایرانی می دانم. متولد گرگان هستم و هر چندكه نژادم قزاق است اما به ایران عشق می ورزم.

وی می افزاید: پدران ما از سال ۱۹۲۳ بعد از انقلاب بلشویكی كه منجر به تصرف اموال مردم شد مهاجرت كردند و چون اعتقادات مذهبی داشتند كشورهای اسلامی را برگزیدند به این سبب قزاق ها اكنون به غیر از ایران در كشورهای مختلف نظیر عربستان، مصر، كویت، اردن، تركمنستان، تركیه و افغانستان پراكنده هستند.

«علی بیگی» از اهالی قزاق محله هم می گوید: پدر من ۱۵ ساله بوده كه به ایران آمده. من ۶ بار به قزاقستان رفته ام و با كامیون بار برده ام و بستگان نزدیكم را كه در آنجا زندگی می كنند دیده ام ولی باز برگشتم. ما ایرانی هستیم و اینجا وطن ماست. درست است پدرانمان قزاق بودند ولی ما اینجا بزرگ شدیم. كسانی هم كه می روند طاقت نمی آورند و برمی گردند. بعضاً جوان ها فشار می آورند كه برویم ولی باز برمی گردند.

نصیبه شادكام خانمی ۵۷ ساله كه كلاه سنتی و سفید زنان قزاق را بر سر دارد هم می گوید: من كشورهای زیادی را دیده ام به تركیه، تركمنستان و قزاقستان سفر كرده ام اما هیچ كشوری مانند ایران نمی شود. ما در اینجا آزادهستیم، فرزندان ما به دانشگاه می روند و مشاغل دولتی دارند. هیچ جای غیر از ایران زندگی نخواهم كرد.

اما حاجی محمدشادكام حقوقدان درباره مهاجرت چند سال اخیر قزاق ها می گوید: جمهوری قزاقستان به خاطر تكمیل جمعیت خود از سال ۷۰ از بعضی خانواده های قزاق مقیم ایران برای زندگی دعوت كرده است كه برخی به این كشور رفتند ولی چون نتوانستند هماهنگی لازم را به دست آورند به دلیل تفاوت های فرهنگی كه در قزاقستان با آن مواجه شدند به ایران بازگشتند. به همین سبب از تعداد داوطلبان ایرانی كه همه ساله برای اقامت به كشور قزاقستان دعوت می شوند كم شده است.

به عقیده شادكام، قزاق های ایران یكی از مؤثرترین راه های ابلاغ پیام جمهوری اسلامی به مسلمانان قزاقستان هستند كه اتفاقاً تشنه دریافت آن هستند. وی كه وكیل دادگستری در گرگان است و بارها در سفر هیأت های قزاق به استان به عنوان مترجم شركت كرده، می گوید: حتی حضور ما در مراسم های مختلف مورد توجه مقام های قزاقستان قرار گرفته كه به همین سبب قزاق های ایران فرصت مناسبی برای كشور هستند كه می توانند به ایران خدمت كنند.

در این رابطه وجود قزاق تباران ایرانی توانسته روابط نزدیك تری را میان ۲ استان گلستان و قزاقستان پدید آورد، برای نمونه سفرهای چندباره هیأتی از مسئولان قزاقستان به این استان و دیدار مقام های استانی از آن كشور كه با عقد قراردادهای اقتصادی همراه بود سبب شد قزاقستان شریك تجاری استان گلستان به حساب آید. به جز آن مقام های قزاق پارسال قول برپایی كنسولگری در یكی از شهرهای قزاق نشین گلستان را داده اند و همچنین ۲ شهر آقتائو قزاقستان و گرگان خواهر خوانده شدند كه همگی نشان از علاقه قزاقان نسبت به افزایش همكاری ها دارد.

با این حال جمعیت قزاق ایران با وجود حفظ سنت های قومی و نزدیكی فرهنگی با كشور قزاقستان هنوز نتوانسته ظرفیت های خود را به كارگیرد و نمایشی از توانمندی هایش را نشان دهد.

این در حالی است كه جمعیت های مهاجر در كشورهای مختلف در محلات مخصوص به خود فعالیت زیادی انجام می دهند. محله چینی ها، ایتالیایی ها و عرب ها نمونه هایی است كه در شهرهای بزرگ دنیا شهرت زیادی دارد.

در این محلات رستوران ها، فروشگاه های صنایع دستی، هتل ها، خانه های فرهنگی و اماكنی كه سنت های اقوام مهاجر را به نمایش می گذارند فعال است. این محلات علاوه بر شهرتی كه به هم می زنند گردشگرانی كه وارد شهرها می شوند را به سمت خود جلب می كند. اما در قزاق محله های گلستان مشاركت چندانی از سوی مردم محله دیده نمی شود.

شادكام نیز با امید به تحرك اجتماعی بیشتر قزاقان از تقاضای ثبت انجمن فرهنگی خبر می دهد و امیدوار است كه موافقت با آن تسریع شود. وی می گوید: امكانات خاصی برای جذب توریست در میان قزاق های ایران وجود ندارد. غذاهای قزاق، صنایع دستی، خصوصیات قومی و جشن های سنتی از جمله فرصت هایی است كه می توان در معرض تماشا گذاشته شود اما ساماندهی به این مسائل نیاز به كمك و راهنمایی دارد.

این وكیل قزاق می گوید: اكنون میهمانانی كه از قزاقستان می آیند در حد روابط فامیلی هستند. برای آمدن گردشگران امكانات خاصی وجود ندارد ولی هر سرمایه گذاری در این زمینه می تواند مفید باشد. اگر انجمن فرهنگی قزاق پابگیرد و نیروها را یكی یكی متمركز كنیم بیشتر از فعالیت های فردی مؤثر است و با شكل رسمی كه پیدا می كند، می تواند نقطه شروعی برای پاگرفتن فعالیت بیشتر و مشاركت قزاق ها باشد.

«تویجان بابق» یكی از فعالان فرهنگی قزاق استان گلستان هم می گوید: ما در پی نصب سمبلی از قزاقان مهاجر در استان هستیم كه امیدواریم استانداری با درخواست ما موافقت كند.

«عبدالرضا چراغعلی» رئیس كمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست شهری شورای شهر گرگان در این مورد می گوید: قزاق محله گتوی شهری به حساب می آید، به این معنی كه طایفه ای خاص در مكانی مشخص در شهر جمع شده و از آنجا پراكنده نمی شوند و از آنجایی كه در این نقاط سنت های قومی به جای مانده از گذشته از سوی مردمان محله بیشتر حفظ می شود، لازم است این منطقه كه ظرفیت های خوبی دارد، تقویت شود.

وی می افزاید: قزاق ها قومی غیر بومی در گلستان هستند كه به دلیل اخلاق خوش و پایین بودن جرم و جنایت در بین آنها بسیار مورد توجه اهالی شهر قرار دارند و جزو اقوام محبوبی در استان هستند كه سنت هایشان كمترین تغییر را داشته است.

وی می گوید: با توجه به حفظ سنت ها، قزاق محله مكان بسیار در خور توجهی است، به همین سبب در صدد مكانی مناسب برای ایجاد بازارچه ای سنتی در آنجا هستیم كه با ۲ دیدگاه، یكی حفظ سنت های قدیمی و عرضه آن و دیگری برای افزایش اشتغال در بین مردم محله بزودی و در صورت پیدا كردن جای مناسب ایجاد خواهد شد.

نغمه عقیلی

منبع:http://www.aftabir.com

عصر صحرا...
ما را در سایت عصر صحرا دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : عبدالمناف آق ارکاکلي asresahra بازدید : 1042 تاريخ : شنبه 18 خرداد 1392 ساعت: 4 PM

لینک دوستان

نظر سنجی

نظر شما درباره ی وبلاگ عصر صحرا چیست

خبرنامه