عثمان آخوند

  درباره فعالیت های سیاسی عثمان آخوند در اسناد و مدارک دوره قاجار شرح مفصلی وجود دارد از جمله در دو کتاب مخابرات استرآباد و کتاب سبز، مطلبی درباره وی آمده است که پاره ای از آنها اشاره می شود:

تلگراف کارگزار استرآباد به وزارت خارجه 22 ربیع الاول 1333 هجری « امروز راپورت رسید روز پنجشنبه قریب صد نفر سالدات و قزاق مقیم قره سو در کمیش تپه عثمان آخوند و پسرش آخوند ملای جعفربای را گرفتند، معلوم نیست کجا فرستاده اند.» معزز السلطان (کتاب سبز)

«چندی است قضات جعفربای بین خودشان مذاکراتی دارند برای خود امیری و رئیسی برقرار نمایند. تمامی اقوام یموت در گنبد جمع شدند. عثمان آخوند با ادریس آخوند به گنبد قابوس آمدند. لاکن سه چهار نفر از سران جعفربای که مستخدم و نماینده روسها بودند عقیده قضات جعفربای را نپسندیدند. از قرار مذکور، عثمان آخوند را به امیری و سلطانی قبول کرده در گنبد قابوس حکمفرما باشد، تا چه شود.» (مخابرات استرآباد)

در سند دیگری از رابطه بین عثمان آخوند و حاکم استرآباد سخن رفته است: « مشهد آخوند و عثمان آخوند از عقیده خود که همانا امیری در گنبد بود برگشته با چند نفر از پیران طایفه قان یوقماز به شهر آمده خدمت نواب معتمد الدوله اظهار خدمت گذاری کرده خلعت به آنها داده رفتند.» (مخابرات استرآباد)

در سند دیگری از شورش عثمان آخوند حکایت شده است:
« عثمان آخوند خود را سلطان ترکستان محسوب کرده مشغول گرفتن گمرگ و بعضی دست اندازی ها بوده، او شبانه خود را به کمیش تپه رسانده عمارتی را که روسها بنا کرده بودند همه را خراب کرده است.» (مخابرات استرآباد)

در سند دیگری از ارتباط عثمان آخوند با عثمانی ها سخن رفته است:
« هفتم ماه سپتامبر 1919 خبر رسید شش نفر عثمانی با لباس بالشویکی وارد کمش تپه شده با عثمان آخوند و سایر تراکمه مذاکراتی نمودند. که هر یک از تراکمه صاحب اسب و تفنگ باشند روزی هزار منات به او حقوق داده می شود.» (مخابرات استرآباد)