عصر صحرا

مردم دورانهای فاسد، مردمی زیرك و اندیشمند و اهل تهمت و افترا هستند؛ آنها می دانند كه می توان بدون استفاده از خنجر و غافلگیری كسی را كشت و همچنین می دانند كه مردم آنچه را كه خوب بیان شود باور می كنند.((نیچه))

مختومقلي از زبان «خداي بردي درديف»، فيلسوف و نويسنده نامدار تركمنستاني"...
مختومقلي عقيده دارد كه تمام چيزهاي دنيا، در پس پرده‌هاي اسرارآميزي قرار دارند كه پي بردن به‌اين اسرار پنهان، كار ساده‌اي نيست. اما با اين وجود، انسان وظيفه دارد براي كشف حقايق تلاش كند. اگر او اين كار را نكند، در دستيابي به‌حقيقت، به‌بيراهه خواهد رفت..."

در روزگاران گذشته، در بين قبايل قزاق چنين رسم بوده است كه، هنرمندان و استادكاران دوره گرد، توسط افراد متمول، براي تهيه انواع صندوق‌هاي زيبا، انگشتري،گردن بند، كفش و چكمه‌هاي زيبا براي عروسي دختران جوانشان دعوت مي‌شدند، تا آنان در تهيه جهيزيه نوعروس و در تهيه وسايل زندگي كمك كنند. در آن زمان، مثل زمان حاضر، وسايل و جهيزيه نو عروسان از بازار خريداري نمي‌شده، بلكه اين وسائل با دعوت از همين استادكاران ماهر و چيره دست، درمنزل آنان تهيه و آماده مي‌شده است. در آن سال‌ها اين استادكاران، تا زمان ساخت و تكميل لوازم عروسي، به‌مدت چند روز و گاهاً چند ماه در منزل پدر عروس اقامت مي‌كردند تا كار به اتمام برسد و كليه وسايل عروس آماده شود.

4-شخصي بنام « بركلي آقا» از اقوام خانم تاج حاللي قاري بود كه من او را از نزديك ديدم و با او هم صحبت شدم. او روايت مي‌كرد: مختومقلي در سفر به هندوستان با تجار و بازرگانان كشورهاي مختلف از جمله با تعدادي از سوداگران اروپايي آشنا مي شود. در آن زمان كشور هندوستان تحت سلطه انگليسي ها بوده است.
- 5 مختومقلي با آگاهي از پيشرفت هاي علمي و صنعتي كشورهاي اروپايي، پيش گويي مي‌كند كه روزي اين پيشرفتها در ميان قبايل تركمن نيز رخ خواهد داد و آن را در اشعار خود مي‌آورد كه درك اين اشعار براي چادرنشينان آن دوره بسيار مشكل بوده است.

خیرالله سالاری : درباره واژه ترکمان نظرات مختلفی ابراز شده است.این کلمه توسط مقدسی به سال372هجری قمری به کار گر فته شد.سپس مورخین وجغرافیه نویسان ازروز گارظهور وحضورسلجوقیان درپهنه تاریخی ،به دفعات مورد استفاده قراردارند.چنانکه تاریخ سیستان (438هجری-1036میلادی)چغری بیگ داوود"برادر طغرل سلجوقی "را"داوودترکمان"نامیده است.

شهرستان آق‌قلا در شمال گلستان و در كنار رودخانه گرگانرود با داشتن آثار تاريخي، گل‌فشان‌هاي ديدني و صنايع دستي همچون قالي و پشتي تركمن از مناطق گردشگرپذير اين استان است.
اين شهرستان با جمعيتي حدود ‪ ۱۱۵‬هزار نفر، يك هزار و ‪ ۷۶۳‬كيلومترمربع وسعت دارد و بسياري از ساكنان آن را هموطنان تركمن تشكيل مي‌دهند.
گفته مي‌شود اين شهر توسط “شاه‌عباس” در سال ‪ ۱۰۲۰‬هجري قمري بنا شد و در ابتدا به نام “اسپيدژ” يا “دژسفيد” معروف بوده و در زمان حكومت پهلوي به “پهلوي دژ” تغيير نام داد و امروز نام آق‌قلا گرفته كه در زبان تركمني به معناي دژ يا قلعه سفيد است.

ساكنين دهستان آق قلعه (پهلويد‍‍ژ قبل انقلاب )، تركمنهاي آتاباي هستند. اين طايفه به همراه طايفة جعفرباي، 2 بخش عمدة تركمنهاي ايران را تشكيل مي دهند.
طايفة آتاباي به 2 شاخة آق آتاباي و آتاباي تقسيم مي شود كه هريك چند تيره را در بر مي گيرد. اين طايفه‎ها تا چند دهة پيش، عموماً با كشاورزي بيگانه بودند و از راه گله داري زندگي مي كردند. هريك از خانواده‎هاي تركمن در يك آلاچيق گرد و نمدپوش به نام «اُي» به سر مي برد و هر خانواده همواره آلاچيق گرد و نمدپوش به نام «اُي» به سر مي‎برد و هر خانواده...

عبدالمناف آق ارکاکلی:سلام جد بزرگم! سلطان ملکشاه سلجوقی! با قلبی مالامال از درد برایتان نامه می نویسم. به خوبی می دانم نامه ی من دردی را دوا نمی کند و شاید شما را اندوهگین سازد اما چاره چیست همدمی میخواهم برای اینکه دردهای دلم را به او بگویم.سلطان عزیز قرن ها از پادشاهی تو می گذرد و شاهان زیادی بر کتاب تاریخ نامشان ماند بسیاری ظالم بودند و بسیاری عادل. از این سخنم دلگیر نشو نمی دانم ظالم بودی یا عادل اما خوانده ام برای گسترش اسلام جهادها کردی و حکومتی بزرگ داشتی و هرکس نزد تو می رفت سر خم می کرد شاید به دنبال غنایم بودی شاید هم ریا اما هرکس که بودی و هرچه کردی ترکمن ها تو را دوست دارند.

نيروهاي لازاروف بين 11 و 14 اوت از چكيشلر حركت كردند ودر 21 و 22 اوت به دوزاولوم رسيدند در اين حركت سپاهيان روس بطور قابل ملاحظه اي از شدت گرما آسيب ديدند . در 28 اوت وقتي به ترس اقان نزديك بنده سن پاس رسيدند در بلنديهاي خنك تر وضعيت سربازان بهبود يافت . لازاروف در اواخر ژوئيه يك تاول بزرگ دربين شانه هاي او پديد آمد دو هفته بعد در 14 اوت دكترهايش تاول اورا عمل كردند ومعلوم شد مسموميت خوني دارد كه در 26 اوت 1879 با رسيدن به چات از دنيا رفت كه بعد از وفات لازاروف مشاور او سر لشكر لوماكين سر فرمانده سپاه روس شد . تشكيل هشت گردان پياده نظام و سواره نظام با توپخانه در يك اردو در بنده سن پاس براي جمع اوري ذخيره دو ماهه در انجا ايجاب مي كرد . لوماكين كشور تركمنها را خوب مي شناخت واز 1873 در چند لشكر كشي بر ضد تركمنهاي تجارب مفيداندوخته بود .

بيشتر افراد با اين پرنده آشنا هستند چرا كه در تمامي مناطق ايران يافت مي‌شود. معمولاً پارك‌هاي داراي درختان قديمي در قلمرو يك جفت دليجه هستند. بر فراز درختان بلند پرواز مي‌كند و در حالي كه روي هوا سر مي‌خورد با سروصداي زياد قلمرو و موقعيت خود را اعلام مي‌كند. برخي افراد به اشتباه دليجه را به نام‌هاي شاهين يا قرقي مي‌شناسند در حالي كه شاهين و قرقي دو گونه پرنده متمايز هستند. هرچند كه از نظر رده‌بندي در يك خانواده طبقه بندي شده است ولي از لحاظ ظاهري و رفتارشناسي با دليجه تفاوت‌هاي زيادي دارند.

عثمان دلنواز :
1--تركمن هاي آل ايلي (عالي ايل يا علي ايلي ها) :
اينها گروه كوچكي را در تركمنستان تشكيل مي دهند و در شمال افغانستان نيز مشاهده ميشوند. چندهزار نفر از اين قبيله در شمال ايران در اطراف قوچان ساكن هستند.

بر صحراهای قلبم تو بمانی

تفسیر دردهایم

که بر قفس بی قفل

نشسته اند تکیه بر میله ها

با توست

لیک پرسم از چه جهانی

قوم ترکمن از اختلاط قبایل گوناگون ترکمان غُز در منقشلاغ و اُوسِت یورت (فلاتی در مشرق منقشلاق ) و رشته کوههای بَلْخان و خوارزم و بعضی قبایل بیگانه ، در قرن هشتم و نهم به وجود آمد ( رجوع کنید به لاگاشووا، ص 18). اکثر مردم جمهوری ترکمنستان (آکینر ، ص 387؛ دوردی یف و قدیروف ، ص 24)، اهالی دشت ترکمن (ترکمن صحرا) در شمال استان گلستان ، جماعاتی از ساکنان شمال استان خراسان (دوردی یف و قدیروف ، ص 74ـ75؛ لاگاشووا، ص 13) و ساکنان بخشی از شمال افغانستان (کلیفورد ، ص 60؛ فیض محمد، ص 155ـ 156؛ دوردی یف و قدیروف ، ص 72ـ73) ترکمن اند. گروههای بزرگی از ترکمنها در جمهوریهای تاجیکستان و ازبکستان و قزاقستان و گروههایی از آنان در آستاراخان (هشترخان / حاجی طرخان ) و استاوروپل روسیه سکونت دارند (آکینر، ص 380ـ381؛ دوردی یف و قدیروف ، جاهای متعدد). در استان تسن هانِ چین نیز دهها هزار ترکمن زندگی می کنند ( رجوع کنید بهدوردی یف و قدیروف ، ص 68ـ71).

فصل دوم- چون جدال و نزاعی كه فیما بین عهد كنندگان رفیع الاركان واقع
شد و امروز بسعادت منقطع گردید، عهود و شروطی را كه بموجب عهدنامه
گلستان، بر ذمت ایشان لازم بود موقوف و متروك می دارد، لهذا اعلیحضرت كل
ممالك روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالك ایران چنین لایق دیدند كه به جای
عهدنامه مزبوره گلستان، عهدنامه دیگر....

همانطور که همه می دانند،ترکمنها حکومت عثمانی را بنیان نهادند.وقتی حکومت عثمانی بعنوان نیروی سوم بین دو فرهنگ شرق و غرب جهان قرار گرفت،برای حکمرانان لازم امد که ثبات داشته باشند.حکمرانان عثمانی برای افزایش درامد مالیاتی و داشتن محصولات کشاورزی احتیاج به استقرار ترکمن ها داشتند ولی چون ترکمن های سوریه و اناطولی،بیشتر،زندگی دام داری داشتند و  از کشاورزی چیزی نمی دانستند مخالف یکجانشینی بودند

قربان‌نظر عزيزوف در اولين روز بهار سال 1940- ميلادي ديده به جهان مي‌گشايد. در اين روز ميمون و فرخنده درختان، اولين شكوفه‌هاي بهاري خود را مي‌گشايند. همه اطراف و اكناف لباس جشن و سرور بر تن كرده‌اند.

ادبيات به معني محدود کلمه، ساخت و چشم انداز ويژه ى هنر است که در آن سيمای هنری به دست واژه ها ساخته می شوند . يا به مفهوم ديگر، ادبيات شکلی از هنر و يکی از ساخت های شعور اجتماعي است که هستي اجتماعي را بازتاب می دهد و مانند شكلي از هنر، نتايج تفکر پر استعاره را تحکيم بخشيده و به سيمای هنری پديده های عينی زندگی می پردازد. ادبيات برعکس ديگر هنرها چون بيان سخن است، از اين رو آن را به فلسفه و علومي که با قوه ى بيان سروکار دارند، نزديک مي کند.

آلاچيق يك نوع بناي سبك و قابل انتقال است كه بيشتر درميان مردم كوچ نشين و دامدار رايج است. در ايران آلاچيق در ميان ايل سون ها (شاهسون‌ها )، در آذربايجان و همچنين در ميان تركمن ها در تركمن صحرا واقع در شمال غربي خراسان و شمال شرقي مازندران ديده مي شود

تركمنها از سپيده‌دم تاريخ كهن خود را با دامداري و كوچ نشيني روزگار مي‌گذرانيد‌ند و فرهنگ آنان با اين شيوه‌ي معشيت امتزاج و تناسب يافته بود. اين شيوه‌ي زندگي مستلزم آن بود كه از دام به عنوان پايه‌ي اقتصاد و مهمترين مايلك دامدار، در برابر آفات گوناگون حمايت و حفاظت به عمل آيد.

در اين باره كه مختومقلى فراغى در چه سالى به دنيا آمده و در چه سالى از دنيا رفته است محققان تاريخ ادبيات تركمن نظرات مختلفى دارند. آكادميسين ماتى كوسايف در مقدمه عالمانه اى كه در دفتر شعر شاعر تحت عنوان «منتخب اشعار مختومقلى» نگاشته است مى نويسد: «ولادت مختومقلى تخميناً در سال ۱۷۳۳ ميلادى/ ۱۱۴۵ قمرى اتفاق افتاده است و سال فوت ايشان در ۱۷۹۰ ميلادى / ۱۲۰۴ قمرى بوده است. اما در نسخه دست نويسى كه اخيراً يافت شده است، مختومقلى با «ذنوبى» شاعر در سال ۱۷۹۷ مشاعره داشته است.» (1) شاه محمد غانديمف ديگر محقق تركمن، تاريخ ولادت و فوت شاعر را سال هاى ۱۷۸۳- ۱۷۳۳ اعلام مى كند. (2) اختلاف در اين زمينه در ميان محققين خارجى نيز مشاهده مى شود. دكتر يوسف آزمون معتقد است: « تاريخ و محل دقيق تولد مختومقلى به درستى شناخته نيست.» (3) همين طور در كتاب «آنتولوژى شعر تركمن» آمده است: «تاريخ فوت مختومقلى همانند تاريخ ولادت وى ناروشن است. با توجه به اينكه سن پنجاه سالگى وى قطعى است. چنانچه تاريخ ولادت ۱۷۳۰ ميلادى را قبول داشته باشيم تاريخ فوت وى نيز بايد حداقل سال ۱۷۸۰ باشد.» (4) در هر حال آنچه كه قطعى است غالب محققين در سال تولد شاعر روى تاريخ ۱۷۳۳ ميلادى / ۱۱۴۵ قمرى اتفاق نظر دارند